رعایت اخلاق در زندگی و ارتباطات اجتماعی ضرورت انسانی زیستن است. اخلاق اجتماعی موجب قابل تحمل شدن تزاحمات و اصطکاک‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی مدرن می‌شود؛ وگرنه انباشت برخوردها و اختلاف‌ها، زندگی در فضای جدید را غیرقابل تحمل می‌کند. این اخلاق منحصر به فضای واقعی و زندگی اول نیست بلکه در زندگی دوم و فضای مجازی نیز مورد نیاز است و نمی‌توان از آن غفلت کرد.
تصویر اصول اخلاقی حضور در فضای مجازی

این روزها که بنا به نوعی تاخر و عقب‌ماندگی اخلاقی در فضای مجازی شاهد بسیاری از ناهنجاری‌ها و حتی بزهکاری‌ها هستیم، ضروری است کمی درباره اخلاق درفضای مجازی بیندیشیم.

در این نوشتار برخی از این آموزه‌های اخلاقی را مرور می‌کنیم.

1ـ ضرورتی ندارد در همه گروه‌های شبکه‌های تلفن همراه عضو باشید و خود را موظف به دیدن و مطالب پست‌ها بدانید. فقط در گروه‌هایی عضو باشید که تبادل اطلاعات در آن با زندگی و حرفه شما مرتبط باشد. در غیر این صورت وقت وزمان شما به شدت تلف می‌شود و نوعی اعتیاد در خواندن مطالب بیهوده این شبکه‌ها پیدا می‌کنید.

2 ـ فضای مجازی برای بحث‌های جدی مناسب نیست، از این رو هیچ گاه درباره مسائل مهم اعتقادی، سیاسی و فکری چت نکنید. این دیالوگ و گفت‌وگو‌ها نیازمند گفت‌وگوی رو در رو و حضوری است.

3 ـ هر چیزی را که می‌خوانید و می‌پسندید فورا به اشتراک نگذارید و درباره صحت و منبع آن تحقیق کنید. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد بسیاری از مطلب منتشر شده در این شبکه‌ها از اساس غیرواقعی یا ترکیبی از راست و دروغ است. درباره صحت و سقم این مطالب نیز مشاجره نکنید.

4 ـ فکاهی و طنز و شوخی و جوک در فضای مجازی موجب انبساط خاطر و تمدد اعصاب می‌شود اما در این فضا فقط دنبال این دست مطالب نباشید. در ضمن به هر قیمتی نباید خندید برخی از این مطالب توهین مستقیم و بی‌شرمانه به اعتقادات و ارزش‌های انسانی و دینی و قومی است. از گروه‌هایی که این حد و مرزها را رعایت نمی‌کنند خارج شوید.

5 ـ وقتی گروهی را ایجاد می‌کنید از ابتدا هدف و کارکرد ایجاد گروه را مشخص کنید. گروه‌هایی که از هر دری سخنی می‌گویند غالبا به بی‌راهه کشیده می‌شوند. اگر گروه‌ها کارکرد خاصی داشته باشند مفید خواهند بود مثلا تصور کنید گروهی ایجاد شود که خانواده‌ها در آن در خصوص مقاصد گردشگری در تعطیلات آخر هفته به تبادل اطلاعات بپردازند. این گروه حتما مفید و پایدار خواهد ماند.

6 ـ در شبکه‌های اجتماعی و موبایلی به افرادی که نمی‌شناسید اعتماد نکنید و آنها را به دوستی نپذیرید و در
گروه‌ها عضو نکنید. به مشخصات و عکس‌های پروفایل‌ها اعتماد نکنید. بهتر است در گروه‌ها همه تقریبا هویت هم را بشناسند.

7 ـ وقت معین و محدودی را برای حضور در این شبکه‌ها اختصاص دهید. از وقت‌های مرده و موازی برای این کار استفاده کنید مانند صف نانوایی، نوبت سلمانی، داخل تاکسی و اتوبوس و مترو و مطب پزشکان و… حتی‌المقدور در فضایی که دیگران می‌توانند با شما حضوری صحبت کنند موبایل خود را به کناری نهید مانند محیط خانواده… این کار به تمرین و ممارست نیاز دارد.

8 ـ دلیلی ندارد در باره همه مطالب این شبکه‌ها اظهار نظر و قضاوت کنید. گاهی فقط تماشاچی باشید و آنها را جدی نگیرید و سعی در ارشاد یا توبیخ منتشر کننده نداشته نباشید.

9 ـ بطور نسبی ظرفیت و فضای فکری و تربیتی و اجتماعی مخاطب را در انتشار مطالب در نظر بگیرید. شاید انتشار یک جوک برای شما عادی باشد اما برای برخی اعضای گروه کاملا توهین تلقی شود.

10 ـ در انتشار مطالب سعی کنید بین شخصیت واقعی شما و محتوای مطالب ارتباط باشد و نباید دیگران بواسطه مطالب منتشر شده از جانب شما درباره شما قضاوت غلط و اشتباه کنند. در نظر بگیرید مجموعه مطالبی که در فضای مجازی منتشر می‌کنید قطعات پازلی هستند که تصویر شما را در ذهن دیگران می‌سازد.

دکتر امیر دبیری‌مهر
http://jamejamonline.ir

دکتر زهرا طاهری پور، رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره، عضو هیئت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات

باید به این موضوع توجه داشته باشیم هر چیزی که از حالت عرف و فرهنگ جامعه‌ای خارج شود مسلماً آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند. وقتی افراد جامعه نسبت به کارکرد شبکه‌های اجتماعی شناخت و آگاهی لازم را نداشته باشند و همچنین نسبت به فرهنگ استفاده از این شبکه‌های اجتماعی یا هر تکنولوژی جدیدی که وارد جامعه می‌شود اطلاعات و درک درستی نداشته باشند این موضوع آسیب زاست و می‌تواند فرهنگ، هنجارها و ارزش‌های جامعه را تهدید کند.

اینجا نقش خانواده بسیار مهم است و والدین می‌توانند خطرات و آسیب‌هایی که از این منظر وجود دارد و همچنین مزایا و معایب این شبکه‌ها را به فرزندان خود آموزش دهند که ناآگاهانه وارد این فضای جدید نشوند و حداقل دانسته‌های لازم را در خصوص استفاده و بهره برداری از این تکنولوژی داشته باشند.

عدم آموزش درست باعث شده است مخاطرات زیادی افراد جامعه به خصوص جوانان را تهدید کند. البته باید به این نکته هم توجه کنیم که خود خانواده‌ها هم در این زمینه آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و اطلاعات زیادی در این مورد ندارند که بتوانند فرزندانشان را آموزش دهند و احیاناً کنترل و هدایت کنند. وقتی زنان و مردانی با تیپ‌های خاص مدام در شبکه‌های اجتماعی سیر می‌کنند، چگونه می‌توان از این پدر و مادر انتظار داشت راهنمای خوبی برای فرزندانشان باشند. شبکه‌های اجتماعی مانند بسیاری از چیزی‌های دیگر آسیب زا بوده و ما نتوانستیم فرهنگ استفاده از آنها را در جامعه جا بیندازیم و آموزش درست دهیم.

برای جلوگیری از آسیب‌ها و خطرات فناوری‌های نوین باید رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما و آموزش و پرورش به صورت جدی وارد شوند و سعی کنند با برنامه‌ریزی و آموزش‌های درست سطح فکر افراد جامعه را در همه سنین افزایش دهند و به ویژه سواد رسانه‌ای افراد را بالا برند.

منبع: جوان